Koude Oorlogsbuit

‘Hier klopt iets niet.’ Dat was het gevoel waarop ik mezelf regelmatig betrapte bij het
lezen van een aantal boeken en artikels over de Sovjet-Unie in de periode tussen de
twee wereldoorlogen. Terwijl het moest kloppen. Aangezien iedereen zei dat het
klopte, dat het wel degelijk klopte. Dat er geen twijfel mogelijk was.
Mijn reactie heeft ongetwijfeld te maken met het verleden, met de tijd waarin ik als
twintigjarige communistische krantjes verkocht in collegezalen en aan
studentenrestaurants en heilig geloofde in de revolutie en de vijf koppen die daartoe
de weg wezen – Marx, Engels, Lenin, Stalin en Mao. Ik weet dat ik daardoor minder
makkelijk meega met de communis opinio over Stalin en Mao, ook al is die, na de
onthullingen van Solzjenitsyn en Jung Chang, voor zo goed als iedereen de evidentie
zelf geworden. We leerden toentertijd, tijdens onze prille inwijding in het marxisme,
dat je ‘alles altijd in zijn juiste kader moet zien’. Daar waren we heel sterk in. Zo
sterk dat we uiteindelijk alleen het kader nog zagen en niet wat zich daarbinnen
afspeelde.